سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مهمترین سند بالادستی در آموزش و پرورش است. این سند در مهرماه ۱۳۹۰ در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مجموعه‌ای حاوی بیانیه ارزش، بیانیه مأموریت، چشم‌انداز، هدف‌های کلان، راهبردهای کلان، هدف‌های عملیاتی و راهکارها و چارچوب نهادی و نظام اجرایی تحول تدوین و تصویب شده است. این سند در مقایسه با اسناد قبلی که در حوزه آموزش و پرورش تدوین و تصویب شده بود، از جامعیت بیشتری برخوردار است و افق‌های والاتری را مدنظر قرار داده است درست است که مانند هر طرحی دیگر این سند نیز خالی از اشکال نیست اما دیدگاه ما در مجموعه همت بر این است که مشکل اساسی از اسناد بالادستی نیست و مشکل اساسی در سطوح پایین و میانی و در لایه اجراست که هر طرح یا سندی را در مقام عمل با مشکل مواجه می‌کند.
لذا تلاش ما در همت اجرای همه جانبه سند تحول آموزش و پرورش است. آنچه در عمل بسیاری از معلمان، دانش آموزان و خانواده‌ها از سند چشم انداز آموزش و پرورش دیده اند تنها ۶-۳-۳ شدن مدارس و حذف دوره راهنمایی و جایگزینی متوسطه دوره اول به جای آن است. لذا در عین نگاه نقادانه به برخی اصول و گرایش‌ها اما با توجه به میزان و ژرفای مطالعات نظری صورت گرفته در تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، همت به جای تدوین اسناد جدید و موازی کاری‌های ناشی از آن؛ این سند و مبانی نظری آن را به عنوان مبانی خود در نظر گرفته و تلاش خود را بر ارائه راهکارهای عملیاتی و اجرای آن بر اساس این مبانی، متمرکز کرده است.
از سوی دیگر اعتقاد داریم که آشنایی و مطالعه تمامی خانواده‌ها و فعالان فرهنگی با این سند و مطالبه گری ابعاد مختلف آن از مجموعه‌های آموزشی می‌تواند بخشی از مشکلات موجود در وضعیت فعلی را حل یا کمرنگ نماید و بسیاری از مشکلات فعلی ناشی از عدم آگاهی نسبت به اسناد بالادستی می‌باشد.
لزوم تحول بنیادین در کلام دکتر نوید ادهم، از تدوین کنندگان سند تحول
برای مشاهده نسخه کامل این ارائه اینجا را کلیک کنید.
مقدمات و مستندات «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» توسط «شورای عالی آموزش و پرورش» طی سالهای ۸۶ تا ۸۹ تهیه شده و در «شورای عالی انقلاب فرهنگی» طی سالهای ۸۹ تا ۹۰ بررسی و تصویب شده است.
بیش از ۶۰۰ نفر از متخصصین در تهیه این اسناد نقش آفرینی داشتند که برخی از تأثیرگذارترین آنها عبارتند از؛ حجه الاسلام دکتر اعرافی (ناظر علمی طرح)، دکتر مهدی نوید ادهم (مدیر طرح)، دکتر خسرو باقری، دکتر جمیله علم الهدی، مرحوم دکتر کاردان، دکتر محمود مهر محمدی، دکتر صادق زاده قمصری و … .
برای تهیه این اسناد در مطالعات نظری از منابع متعددی بهره برداری شده است که به برخی از آنها عبارتند از؛ قرآن، نهج الفصاحه، نهج البلاغه، اصول کافی، صحیفه سجادیه، آثار امام خمینی(ره)، آیت الله خامنه ای، شهید بهشتی، شهید مطهری، علامه جعفری، آیات عظام مکارم شیرازی، مصباح یزدی و سبحانی، دکتر شریعتمداری، دکتر افروغ، دکتر اعرافی، دکتر باقری، دکتر علم الهدی و … .
- پژوهش تلفیق یافته های مطالعات نظری سند تحول از منابع و اساتید فلسفه تربیت در قالب سندی با عنوان مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت در بیش از ۴۵۰ صفحه تهیه و تدوین شده است.
- محتوای این سند شامل موارد زیر است؛
- مبانی اساسی تربیت (هستی شناختی، انسان شناخت، معرفت شناختی، ارزش شناختی و دین شناختی)
- چیستی، چرایی و چگونگی تربیت
- فلسفه و رهنامه نظام تربیت رسمی و عمومی
به عنوان نمونه به تعریف «تربیت» در مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت می پردازیم و به روش لغت شناسی محتوای آن را بیان می کنیم:
«تربیت عبارت است از؛ فرایند تعاملی زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متربیان، به صورت یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی و به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در تمام ابعاد.»
کلمات کلیدی:
- فرایند: ناظر به وجوه ماهوی تربیت از قبیل: اجتماعی، هدفمندی، تدریجی، مستمر، یکپارچگی (انسجام)، پویا، انعطاف پذیر ، تربیت امری فرایندی است.
- تعامل : عمل دوسویه مربی و متربی. اگرچه مربی و متربی در یک سطح نیستند (ناهمترازند)، لازم است در تربیت، حرکت از وابستگی به سوی استقلال باشد و تعامل دوسویه برقرار شود.
- هویت: شاکله(تعبیر قرآنی)، مجموع ابعاد وجودی انسان شامل؛ فطرت الهی، عواطف، تمایلات، استعدادها (وراثتی و اکتسابی)
- حرکت آگاهانه و اختیاری: استفاده از عقل و درک موقعیت ها (معرفت)، شناخت و بینش، باور و گرایش، میل و کشش، اراده و انتخاب و نهایتا عمل فردی و جمعی است که بروز و نتیجه آن شکل گیری صفات، توانمندی ها و مهارت ها(شایستگی فردی و جمعی برای درک و بهبود مداوم موقعیت) است.
- نظام معیار اسلامی : مبانی و ارزش های مبتنی بر دین اسلام ناب محمدی یا سازگار با آن ، مشتمل بر سلسه مراتبی از ارزش هاست که ناظر به همه ابعاد زندگی انسان است. چون دین اسلام به همه عرصه های اجتماعی و فردی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی توجه دارد.
- ویژگی های جامعه صالح ؛ حقیقت مداری ، عقل گرایی ، عدات محوری، قانونمندی، کرامت انسانی، مسئولیت پذیری، مهرورزی، رعایت حقوق و اخلاق انسانی است. مبنای اصلی تشکیل جامعه صالح و پیشرفت مداوم آن، انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری نظام معیار اسلامی در عرصه زندگی اجتماعی و روابط جمعی میان انسانها است.
- هدایت: جهت دهی حرکت آگاهانه را هدایت گویند.
- حیات طیبه: وضع مطلوب زندگی در همه ابعاد و مراتب ، بر اساس نظام معیار ربوبی، که باعث دستیابی به قرب الی الله شود.
در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت وظایف مربی و متربی به شرح زیر آمده است:
وظیفه مربی: طراحی ، سازماندهی و تدارک فرصت مناسب در قالب تدبیر و اعمال یکپارچه، تدریجی، سنجیده و هماهنگ برای تحقق اهداف تربیت.
وظیفه متربی: مشارکت فعال در فرایند و استفاده از فرصت های ایجاد شده و بروز شایستگی های فردی و جمعی در جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه برای خود و دیگران.
متن کامل این سند، برنامه درسی ملی و همچنین مبانی نظری تحول بنیادین جهت مطالعه تفصیلی در ادامه قابل دریافت می‌باشد.
