در روش یادگیری مساله محور فراگیران با استفاده از شیوه مباحثه، فعالانه و معمولا به صورت گروهی در فعالیت های آموزشی شرکت می کنند، از طرح مسایل و نظرات و نیز ذکر تجربیات زندگی واقعی به عنوان محرکی برای تسهیل، بهبود و تعالی فرایند یادگیری، که خود فراگیرندگان با مشارکت فعالانه مسئولیت آن را بعهده می گیرند استفاده می شود. فرایند یادگیری مسئله محور متمرکز بر حل مسئله به یک روش خاص نمی باشد و موجب رشد مهارت ها و ویژگی های مطلوب در افراد می گرددکه مشتمل بریادگیری دانش، افزایش مشارکت گروهی و ارتباط می باشد.
در این روش فراگیران بیشتر به سمت «تفکر» هدایت شده و از حفظ کردن مطالب می پرهیزند. همچنین به نظر می رسد به علت ایجاد یک فضای متنوع، میزان رضایت از نحوه تدریس بیشتر از روش تدریس سنتی می باشد.
جنبه های مهم فرایند یادگیری مسئله محور عبارتند از:
در مبانی نظری روش یادگیری مساله محور یک رویکرد سازنده گرا برای آموزش را مدنظر قرار می دهد و در حالیکه از نقش تسهیل گرانه مدرس حمایت می کند بر یادگیری همیارانه و خود محور تأکید می نماید. یادگیری مسئله محور بر نظریه های ساختارگرایانه وجامعه شناختی_فرهنگی استوار است. دیدگاه اجتماعی_فرهنگی در گروه های کوچک یادگیری، بازنمایی تأثیر این نظریه است، که صحبت کردن موجب تغییر در تفکر می شود.
اهداف نهایی یادگیری مسئله محور عبارتند از:
در یادگیری مسئله محور، تسلط فراگیران بر دانش و مهارت هاو فرایندهای حل مسئله مورد ارزیابی قرار می گیرد. ارزیابی در موقعیت های واقعی و عملگرایانه معنادارتر است.
مسئله: به موقعیتی می گوییم که در آن، در راه دستیابی به ارزش های واقعی مانعی وجود دارد. این تعریف می تواند به انتخاب درست تر مسئله کمک کند و تفاوت میان مسئله و عنوان های برخی پروژه ها در فضاهای رایج پژوهش دانش آموزی را روشن کند. زمانی مسئله وجود دارد که پای دستیابی به ارزش های واقعی در میان باشد، نه اینکه صرفاً برای نمره گرفتن یا شرکت در نمایشگاه و جشنواره کاری انجام شود.
انواع مسئله: مسئله، یا مشکل است یا فرصت. مشکل موقعیتی است که ارزشی در آن ضایع می شود؛ مثلاً کثیف بودن سرویس های بهداشتی مدرسه که ارزش سلامتی بچه ها را ضایع می کند. فرصت هم موقعیتی است که می توان در آن به ارزش جدیدی دست یافت؛ مثلاً خوش بو و خوش منظر کردن سرویس های بهداشتی مدرسه، چرا که می تواند زمینه دستیابی به ارزش واقعی ارتباط دانش آموزان با زیبایی ها را فراهم کند.
این الگو را می توان با دانش آموزان دوره دوم ابتدایی به بالا اجرا کنید. فراگیران و بزرگ سالان هم می توانند مخاطبان این شیوه باشند. هر چند، به دلیل اینکه عناصر خلاقیت، فطرت، یادگیرندگی و مسئولیت پذیری محل های پیوند اصلی این الگو با دانش آموزان هستند، معمولاً کیفیت اجرای الگو در سنین پایین تر بیشتر از دوره های دانشگاه و بالاتر خواهد بود. تجربه ما هم این نتیجه گیری را تأیید می کند.
معلم نقش راهبر را دارد. راهبر نه معلمی است که همه چیز را از پیش می داند و نه تسهیل گری است که هیچ چیز نمی داند. راهبر تلاش می کند با یادآوری های ظریف، به جا و کم تعداد در مواقع خاص، قوای خلاقیت، فطرت، یادگیرندگی و مسئولیت پذیری دانش آموز را تحریک کند.
این الگو را می توان به شکل های متنوع و با محدودیت های زمانی متفاوت اجرا کرد. مثلاً می توانید یک ساعت درسی در هفته را به اجرای آن اختصاص دهید. یا یک کلاس فوق برنامه با این الگو داشته باشید. یا یک کار سوق ، شاید هم یک اردو را با این روش طراحی و اجرا کنید. حتی می توانید آن را در فضای مجازی اجرا کنید!
الگوی یادگیری مسئله محور نگاهی فرارشته ای دارد، اما می تواند با محوریت یک رشته یا موضوع خاص علمی هم اجرا شود. بنابراین، هم آموزگاران ابتدایی، هم دبیران درس های تخصصی و هم عزیزانی مثل معاون پرورشی می توانند آن را در مدرسه اجرا کنند.
یکی از نکات مهم در طول اجرای این الگو، نظم و مستند سازی است. بچه ها باید خروجی تمام مراحل را روی کاغذ ثبت کنند. اینکه کدام مسئله ها انتخاب شدند و چگونه حل شدند، اهمیتی ندارد.
و نکته نهایی آنکه این متن و راهنما برای معلمان و به صورت عمومی نوشته شده است، نه برای دانش آموزان و دور ه ای خاص. لازم است با در نظر گرفتن سن و شرایط بچه ها و زمان و امکاناتی که در اختیار داریم، آن را به خوبی اجرا کنیم.
در این مطلب، به طور خلاصه به شرح روش اجرای الگوی یادگیری مسئله محور در مدرسه پرداختیم. در طراحی این الگو از مبانی تربیت اسلامی بهره گرفته ایم که در جای خود قابل شرح و بسط و بررسی هستند.
هر چند برخی مدرسین تدریس سنتی اکراه دارند تا انتقال اطلاعات را که بیشتر نشاندهنده تسلط آن ها بر مبحث درسی است، کنار بگذارند و در سیستم مساله محور به عنوان مربی ایفای نقش هدایت و تعامل فراگیرندگان را تسهیل کنند، اغلب آن ها از ایفای نقش مربیگری لذت می برند. مدرس شرایطی را فراهم می کند تا فراگیران خلاقیت، خودباوری و استقلال خود را افزایش دهند. در یک محیط باز و فضای حاکی از اعتماد، تعامل فراگیران را تسهیل می کنند و عملکرد خود را ارزیابی می کنند. با انرژی بودن- علاقه مند بودن- تشویق تفکر مستقل- تقویت کار گروهی و ارائه بازخورد از خصوصیات بارز مربیان و مدرسان این متد است.